Dworek Gubernatora z 1845 roku 

Dworek znajduje się na terenie Parku Pałacowego w Białowieży i przyciąga uwagę wielu turystów oraz artystów. Zbudowany w 1845 roku, pierwotnie służył namiestnikowi Północno-Zachodniego Kraju, obejmującego dawne tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego. Brakuje jednak informacji o faktycznym pobycie namiestnika w Białowieży. Wiadomo, że budynek gościł przedstawicieli wyższej administracji państwowej, w tym generał-gubernatora Fiodora J. Mirkowicza, który przybył do Puszczy w związku z obławą na żubry na polecenie cara.

Początkowo dworek nie wyróżniał się atrakcyjnym wyglądem. W 1860 roku cara Aleksandra II umieszczono w leśniczówce obok, ponieważ styl dworku nie spełniał jego standardów. Następnie budynek przeszedł znaczną przebudowę, zyskując dodatkowe skrzydło, piętro i liczne architektoniczne ozdoby. Od tego momentu zaczęto nazywać go carskim pawilonem myśliwskim, gdzie zatrzymywali się rosyjscy książęta do czasu wybudowania pałacu carskiego w latach 1889-1894.

Zmiany funkcjonalne i remonty:

Po wybudowaniu pałacu, pawilon służył jako muzeum pamiątek myśliwskich carów i ich gości. Przechowywano tu m.in. łopatę, którą car posadził drzewko, puchar od księcia pruskiego i księgę z wpisami odwiedzających Puszczę. W 1894 roku muzeum wzbogaciło się o album zdjęć z polowania cara Aleksandra III. Te eksponaty wywieziono do Rosji w 1915 roku i nigdy nie wróciły.

W 1899 roku pawilon przeszedł kapitalny remont, a podczas I wojny światowej budynek służył jako szpital polowy, a potem kasyno oficerskie. W okresie międzywojennym mieściło się tu kasyno prowadzone przez Przysposobienie Wojskowe Leśników, biuro turystyczne i kiosk z pamiątkami. W tym czasie budynek przeszedł kolejne zmiany, w tym dobudowę skrzydła i tarasu.

Okres wojenny i powojenny:

Podczas II wojny światowej Niemcy kontynuowali funkcjonowanie kasyna oficerskiego. Po wyzwoleniu budynek pełnił funkcję gospody „Turystyczna”, a później jadłodajni i restauracji, która obsługiwała do 600 osób dziennie. Po pożarze miejscowego przedszkola w 1980 roku, budynek przez kilka lat służył jako przedszkole, a potem biuro Północnopodlaskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków.

Modernizacja i obecna funkcja:

W 1986 roku opracowano projekt modernizacji obiektu na potrzeby Ośrodka Edukacji Przyrodniczej Białowieskiego Parku Narodowego, który realizowano w latach 1991-1994. Podczas prac odkryto, że budynek nie miał fundamentów, a był posadowiony na kamieniach i jednym kole od żaren. Ośrodek Edukacji Przyrodniczej, patronowany przez prof. Jana Jerzego Karpińskiego, rozpoczął działalność w 1996 roku i zyskał renomę zarówno w kraju, jak i za granicą. Pierwszym kierownikiem placówki była dr Małgorzata Buszko-Briggs.

(oprac. Piotr Bajko)